درآمدی بر تعامل تاریخ و سیاست «به سوی دانشی بینارشته‌ای»

دست‌یابی به معرفتی دقیق در خصوص نسبت تاریخ و سیاست، و در پی آن نایل شدن به فهمی از ماهیت بینارشته‌ای این دو شاخه از علوم انسانی، هدف بنیادین پژوهش حاضر به شمار می‌رود. تحقق چنین هدفی با محوریت مسئله «عاملیت» امکان بیشتری می‌یابد. به عبارتی فاعلیت انسان نقطه عطفی است که تلاش این متن در راستای بازخوانی انواع روایت‌ها در این باب معطوف به آن است. پرسش از عاملیت در نسبت میان تاریخ و سیاست چنین صورت‌بندی می‌شود: آیا سیاست تجلی فاعلیت انسان در سامان‌بخشی به حیات فردی و جمعی اوست، یا حکایت‌گر سیر قربانی شدن موجودیت‌های انسانی و اجتماعی در برابر اراده از پیش تعیین شده‌ای است که امور آنها را شکل می‌دهد و پیش می‌برد، یا نسبتی است از هر دو؟ پاسخی که به این پرسش ارائه می‌شود چنین است: انسان در عرصه سیاست از ساختارهای تاریخی تأثیر می‌پذیرد و بالعکس ساختارهای تاریخی در عرصه سیاست متأثر از فاعلیت انسان شکل می‌یابند. بر این اساس برای فهمی عمیق از کیفیت عاملیت، توجهی هم‌زمان به تاریخ و سیاست ضروری است. این در حالی است که سیر در تاریخ بدون توجه به سیاست (که تجلی‌گاه فاعلیت انسان است و تاریخ را رقم می‌زند) تلاشی ناتمام است و نیز مطالعه سیاست بدون توجه به تاریخ(که ساختارهای مقابل عاملیت از اعماق تاریخ می‌آیند) کوششی نارساست. چنین ارتباطی از ماهیت بینارشته‌ای علوم تاریخ و سیاست حکایت می‌کند. علاوه بر این تعامل آنها خود امکان تولید دانش بینارشته‌ای جدیدی را فراهم می‌سازد.